شاید تا به حال دختران و زنان جوانی را دیده باشید که در طول زندگی خود برای یک بار هم به صورت طبیعی و بدون کمک دارو عادت ماهانه نشده‌اند یا آن که دفعات و تعداد عادت آنها به میزانی کم و انگشت شمار بوده که موجب نگرانی و اضطراب و عاملی برای مراجعه به متخصصان شده است، اما سوال اینجاست چه عللی می‌تواند موجب قطع کامل یا بی‌نظمی‌هایی در عادت ماهانه شود و آیا این احتمال وجود دارد که این گروه از افراد دچار نازایی، کم‌باروری یا یائسگی زودهنگام شوند؟
عادت‌ماهیانه طبیعی
خانم‌ها در حالت عادی می‌بایست حدود هر ۳۰ روز یک بار، به مدت سه تا هفت روز عادت ماهانه شوند. بعد از گذشت چند سال از عادت‌ماهیانه، چرخه‌ای برای آنها ایجاد می‌شود. بعضی خانم‌ها حتی می‌توانند ساعتی که قرار است پریود شوند را پیش‌بینی کنند.
میزان خونی که طی هر قاعدگی از دست می‌رود، در خانم‌های مختلف متفاوت است. بعضی خانم‌ها از ابتدا پریودهای سنگین‌تری دارند و بعضی پریودی واقعا سبک دارند که اصلا احساس نمی‌شود.
عادت‌ماهیانه نامنظم
پریود نامنظم نوعی خونریزی است که در مقایسه با قاعدگی‌های قبلی غیرطبیعی می باشد و می‌تواند شامل هر چیزی از دیر شدن عادت‌ماهیانه تا زود رسیدن آن، خونریزی بسیار کم تا خونریزی خیلی سنگین باشد.
اگر معمولا عوارض پیش از قاعدگی را تجربه نمی‌کنید، ولی حالا دچار دل‌دردها، نفخ و سردردهای شدید می شوید هم می‌توانید آن را نامنظم شدن عادت‌ماهیانه بدانید.
علل عادت‌ماهیانه نامنظم
۱- بارداری
بدن خانم‌ها در زمان بارداری، سطوح مختلفی از هورمون‌ها را ترشح می‌کند که موجب متوقف شدن عادت‌ماهیانه می‌شود. البته در برخی موارد، قبل از اینکه عادت‌ماهیانه در خانم باردار به کلی قطع شود، کم شدن خونریزی یا عقب افتادن آن را تجربه می‌کند. اگر احتمال می دهید باردار هستید، به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
۲- استرس
استرس شایع ترین دلیل به هم خوردن نظم عادت‌ماهیانه است. کورتیزول که هورمون استرس است، تاثیری مستقیم بر میزان تولید هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون در بدن دارد. اگر میزان بالایی کورتیزول در جریان خونتان وجود داشته باشد، زمان و میزان قاعدگی شما تغییر خواهد کرد.
در یائسگی نیز مانند بارداری، هورمون‌های بدن تغییر می‌کنند. نامنظم شدن عادت‌ماهیانه می‌تواند ۱۰ سال قبل از یائسگی شروع شود
۳- رژیم‌غذایی
یکی دیگر از متداول‌ترین علت‌های بر هم خوردن نظم عادت‌ماهیانه، غذاهایی است که می‌خورید و مهم تر از آن وزنتان. اگر رژیم‌غذایی‌تان سرشار از کربوهیدرات باشد یا وزن اضافه کرده باشید، بدنتان سطح متفاوتی از برخی هورمون‌ها را تولید خواهد کرد. برای خانم‌هایی که وزن کم می‌کنند نیز این مشکل پیش می‌آید.
۴- ورزش
بدن برای قاعدگی به انرژی نیاز دارد. اگر میزان بالایی از انرژی‌تان را در باشگاه ورزشی و از طریق ورزش می‌سوزانید، چیز دیگری برای بدنتان باقی نمی‌ماند که در جریان عادت‌ماهیانه مصرف کند.
۵- قرص‌های ضدبارداری
ممکن است چند ماه طول بکشد تا بدنتان به دوز هورمون‌هایی که قرص‌های ضدبارداری وارد بدنتان می‌کنند، عادت کند.
۶- مصرف الکل
کبد با متابولیزه کردن استروژن و پروژسترون، به تنظیم چرخه قاعدگی زنان کمک می‌کند. مصرف الکل می‌تواند باعث آسیب کبد شود و در عملکرد آن برای متابولیزه هورمون‌های زنانه اختلال ایجاد می‌کند.
۷- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
این مشکل موجب می‌شود که کیست‌هایی در تخمدان ایجاد شود که در تخمک‌گذاری عادی ایجاد اختلال می‌کند. سایر علائم این مشکل شامل رشد موهای زائد، افزایش وزن، شوره سر و ناباروری است. این مشکلات شامل اندومتریوز، سرطان تخمدان و بیماری قلبی می‌شود.
۸- یائسگی
در یائسگی نیز مانند بارداری، هورمون‌های بدن تغییر می‌کنند. نامنظم شدن عادت‌ماهیانه می‌تواند ۱۰ سال قبل از یائسگی شروع شود.
۹- مصرف داروها
اگر اخیرا بیمار شده اید و مجبور هستید دارو بخورید، ممکن است عادت‌ماهیانه‌تان یک تا دو روز دیرتر اتفاق بیفتد. دلیل عمده آن این است که بیشتر داروها در نحوه تولید استروژن و پروژسترون در بدنتان اختلال ایجاد می‌کنند.
بیماری زنان
دکتر محمدعلی زارعیان، پزشک و پژوهشگر طب سنتی ایران در این باره می‌گوید:
شایع‌ترین اختلالات قاعدگی در دختران و زنان جوان بخصوص در سنین باروری که در دهه‌های اخیر رو به افزایش است «آمنوره» و «الیگومنوره» است که از دیدگاه طب نوین و سنتی، علل بروز این اختلالات بسیار زیاد و متفاوت است.
این اعتقاد وجود دارد که هر زن یا دختری که عادت ماهانه طبیعی و منظمی داشته باشد، یعنی هر ماه مدت دو تا هفت روز قاعده شود، نشان‌دهنده سلامت و تندرستی بدن اوست، اما اگر در سنین باروری عادت ماهانه در سه سیکل متوالی یا بیش از شش ماه در زنانی که قاعدگی نامرتب دارند، به طور کامل قطع شود، دچار آمنوره و خانم‌هایی که فواصل بین سیکل‌های قاعدگی آنها بیش از ۳۶ روز طول بکشد یا در کل تعداد سیکل‌ها پنج تا هفت بار در سال باشد دچار الیگومنوره و اگر میزان خونریزی کم و در حد لکه‌بینی باشد، مبتلا به هیپومنوره هستند.
به دلیل اینکه از پیامدهای منفی و نامطلوب این اختلالات، نازایی، کم‌باروری، بیماری‌های قلبی ـ عروقی، دیابت و بروز اختلالات روحی – روانی است، تشخیص و درمان سریع آن حائز اهمیت است.
طب سنتی چه نظری دارد
دکتر زارعیان با اشاره به این که در طب سنتی ایران به هر سه مورد اختلالات قاعدگی گفته شده، حبس حیض گفته می‌شود، می‌گوید:
در این طب اعتقاد بر این است که اگر فاصله میان دو دوره قاعدگی از بیست روز تا دو ماه طول بکشد، قابل قبول است، ولی اگر بیش از آن باشد یا عادت ماهانه به طور کامل قطع شود غیرطبیعی و حبس حیض نامیده می‌شود که حکمای ایرانی در خصوص علل بروز آن تحقیقات زیادی انجام داده‌اند.
در طب سنتی، حبس حیض یا قطع قاعدگی را به دو دسته طبیعی (مثل قطع عادت ماهانه در زمان حاملگی) و عارضی تقسیم‌بندی کرده‌اند که حبس حیض عارضی را کامل یا غیرکامل می‌دانند.
حبس حیض کامل یا از نظر طب مدرن آمنوره اولیه، اختلالی است که دختر پس از رسیدن به سن بلوغ اصلا تجربه خونریزی قاعدگی نداشته باشد که به این گروه، زنان خنثی می‌گویند.
در حبس حیض غیرکامل یا معادل آن آمنوره ثانویه، خانم در زمان بلوغ عادت می‌شود، ولی پس از آن بنا به دلایلی قاعدگی نامنظم یا کاملا قطع می‌شود که چون امروزه آمنوره ثانویه در میان دختران و زنان جوان در سنین باروری به وفور دیده می‌شود، آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
چاقی و تجمع چربی بیش از حد در اطراف رحم می‌تواند با تنگ و سرد کردن عروق رحمی به قطع قاعدگی منجر شود
علل شایع بی‌نظمی‌ها و قطع قاعدگی
دبیر انجمن تحقیقات طب سنتی ایران با اشاره به این که علل بروز آمنوره در طب سنتی با زبان خاص خود بیان شده و تفاوت‌هایی با طب مدرن دارد، می‌گوید:
ورود به این مقوله و تحقیق و بررسی در این زمینه می‌تواند در کنار یافته‌های طب نوین، راهگشایی برای یافتن علل مختلف این اختلالات و کمک به درمان سریع‌تر آن باشد.
از نظر طب سنتی ایران، بی‌نظمی‌ها و بند آمدن قاعدگی یا به سبب بیماری رحم است یا به سبب بیماری دیگر اعضای تاثیرگذار بر رحم، که این تقسیم‌بندی مشابه طب جدید است.
در طب سنتی ایران، کم بودن خون یا وجود مانعی برای خروج خون از رحم را یکی از علل قطع یا بینظمیهای قاعدگی می‌دانند که مهم‌ترین آن انسداد منافذ خروجی رحم یا انسداد عروق خونی آن است.
دکتر زارعیان به برخی از علل بروز انسداد منافذ خروجی رحم اشاره می‌کند و می‌گوید: زگیل و بواسیر رحمی که بعضی ها، آن را معادل پولیپ یا دیورتیکول رحمی دانسته‌اند، زخم‌های رحمی که ایجاد چسبندگی می‌کنند، شکل غیرطبیعی و کوتاهی گردن رحم، گوشت زائد یا پرده محکم بدون منفذ در دهانه خروجی رحم از جمله علت‌هایی است که می‌تواند جلوی خروج خون را بگیرد.
از نظر طب جدید، چسبندگی‌های رحمی و وجود غشا یا پرده بدون منفذ در دهانه خروجی رحم علت آمنوره تلقی می‌شود، اما بواسیر رحمی و زگیل تناسلی در این مورد ، هنوز مورد تایید طب جدید نیست.
این پزشک در خصوص عواملی که باعث انسداد عروق رحم یا کندی حرکت خون در آن می‌شود، می‌گوید: غلظت خون، خشکی و حرارت و سردی بیش از حد رحم به بسته شدن دهانه عروق و انسداد آن منجر می‌شود. ضمن این که چربی بیش از حد در اطراف رحم می‌تواند با تنگ و سرد کردن عروق رحمی به قطع قاعدگی منجر شود که به تبع، هر کدام از این علل در صورت تشخیص صحیح، رویکردهای درمانی خاص خود را دارد و قابل درمان است.
علل خارج رحمی از دیدگاه طب سنتی
دکتر زارعیان به عوامل خارج رحمی بند آمدن قاعدگی از دیدگاه طب سنتی نیز می‌پردازد و با اشاره به این که سوءمزاج، چه تمام بدن و چه رحم و برخی از اعضا مثل کبد را درگیر کرده باشد، می‌تواند موجب بی‌نظمی یا کاهش خونریزی ماهانه شود، می‌گوید:
اگر مزاج رحم سرد باشد، روان شدن خون به سختی و به میزان اندک خواهد بود. افراد دچار سردی رحمی اغلب لاغر اندام، رنگ پریده و کم‌مو هستند و آب سرد، کافور در مواد غذایی، مصرف ترشیجات و قرار گرفتن در برابر هوای سرد این وضعیت آنان را وخیم‌تر می‌کند.
افراد با مزاج رحمی بسیار گرم نیز خون دفعی‌شان غلیظ و سرخ مایل به سیاه بوده و در زمان قاعدگی احساس سوزش و گرمی بسیار می‌کنند. این افراد با قرارگیری طولانی‌مدت در آب و هوای گرم و خشک، بیداری‌های مکرر و اسهال و استفراغ زیاد رطوبت بدن خود را از دست داده و عروقشان باریک و خشک و کم‌خون می‌شود.
البته سوءتغذیه، عملکرد نامطلوب کبدی، زیاده‌روی در فعالیت‌های سنگین کاری و ورزشی و افراط در روابط جنسی از دیگر عوامل خروج رطوبت و خشکی مزاج محسوب می‌شود.
علت دیگر بروز این اختلالات، لاغری مفرط یا چاقی و تجمع چربی در اطراف رحم است که باعث تنگی و فشرده شدن عروق رحمی می‌شود و جالب این که بعضی از بیماران پس از لیپوساکشن، سیکل قاعدگی طبیعی پیدا می‌کنند.
در ضمن اختلالات روحی ـ روانی همچون استرس، اضطراب، غم شدید، افسردگی و بیماری‌های مزمن و طول کشنده نیز از عوامل قابل توجهی است که می‌تواند به بینظمیهای قاعدگی منجر شود.
هر چه سریع‌تر درمان کنید
این پزشک با اشاره به این که از دیدگاه حکمای طب سنتی، عادت ماهانه منظم، یکی از راه‌های اساسی دفع مواد زائد بدن زنان و تنظیم‌کننده هورمون‌ها و عملکردهای مختلف آن است، می‌افزاید:
وقتی سیکل‌های قاعدگی متوقف شود و یا با تاخیر صورت بگیرد، تجمع مواد زائد در بدن که باید از طریق عادت ماهانه دفع شود، سبب بروز انواعی از بیماریها می‌شود.
بنابراین با توجه به این که اختلالات قاعدگی از زمان بلوغ تا سنین باروری، خود یکی از مهم‌ترین علل بروز ناباروری و کم‌باروری و در پی آن متلاشی شدن خانواده‌هاست، آشنایی با علل به وجودآورنده این اختلالات و آگاهی از علائم و نشانه‌های آن، کمک بسزایی در تشخیص و درمان هر چه سریع‌تر این اختلالات خواهد داشت.
ضمن این که به گفته این پژوهشگر، چون برخی از علل یائسگی زودرس با علل اختلالات قاعدگی مشترک است، بنابراین اختلالات قاعدگی می‌تواند باعث بروز یائسگی زودرس خانم‌ها حتی تا قبل از سن چهل سالگی شود و بروز زودهنگام یائسگی نیز خود می‌تواند با کوتاه کردن سن باروری، به کاهش قدرت تولیدمثل و بچه دار شدن در زنان منجر شود.
